Rất nhiều lần trong những năm tháng xa quê, nhìn một áng mây, nghe
một tiếng chim, một bản nhạc, cảm nhận thời tiết chuyển mùa, tôi bỗng
thấy nhớ quê da diết, nơi ông bà cha mẹ gắn bó một thời gian dài vì tôi
rời làng quê năm mười hai tuổi, đi học, đi làm, biền biệt nữa thế kỷ
nay. Những lần về thăm thường không nhiều ngày, ở với mẹ và người thân
rồi đi, vốn hiểu biết của tôi về địa lý Quảng Nam, Quế Sơn nghèo nàn.
Hôm
đi Cần Thơ, đứa cháu gọi bằng chú kể chuyện đi Hòn Kẽm - Đá Dừng, ranh
giới hiện nay giữa hai huyện Quế Sơn – Hiệp Đức, một địa danh mà thời
trung học đến mãi sau này tôi vẫn nghĩ là vùng núi non hiểm trỡ phía
thượng nguồn sông Thu Bồn, nơi được biết đến nhiều bởi trận lụt kinh
hoàng ở Quảng Nam năm Giáp thin 1964, tôi nao nức thèm được biết nên khi
về đến Đà Nẵng, rủ một đứa cháu cùng đi, cháu hẹn. Nói đền nơi này tôi
lại liên tưởng đến hai câu ca dao nghe được rất nhiều lần: Ngó lên Hòn Kẽm Đá dừng/ Thương cha nhớ mẹ quá chừng bậu ơi. Vừa rồi, một người bạn đọc cho nghe phần viết của bạn trong Địa dư chí Quế Sơn còn có thêm hai câu nữa: Thương cha nhớ mẹ thì về/ Nhược bằng nhớ kiểng nhớ quê thì đừng! lại thôi thúc thêm và ý muốn tìm về được thực hiện trong một chủ nhật đẹp trời vài ngày sau đó.
Hồi
mấy năm đầu trung học, mỗi dịp Quốc khánh (26/10), quận tổ chức trại,
các xã Phú Thạnh, Phú Hương, Phú Diên miệt Bà Rén, Mộc Bài; Sơn Phúc,
Sơn Thượng phía trên Đèo Le thường là những xã dẫn đầu mọi mặt, các bạn
học của tôi ở Trung Phước, Cà Tang vẫn nổi trội trong học hành sinh
hoạt, có vẻ văn minh hơn dân xã tôi và các xã chung quanh dầu là dân
miền núi, nghe nói vì là dân đường nước!* Năm 1963 tôi cũng có dịp theo bạn đi xe đạp lên Trung Phước qua ngã Đèo Le và ỏ đêm lại nhà bạn ở Cà Tang.
Nữa
thế kỷ qua, vật đổi sao dời, cảnh vật đã thay đổi nhiều. Huyện lỵ Nông
Sơn, chợ Trung Phước đã mặc một lớp áo mới như nhiều tỉnh thành, thị xã
thị trấn kể cả vùng cao trên toàn quốc. Tôi được đi qua cầu Trung Phước
nơi xãy ra tai nạn chìm đò làm chết nhiều học sinh và được cả nước chung
tay xây dựng qua vận động của báo Tuổi Trẻ.
Những địa danh: Trung
Phước, Cà Tang, Đại Bình, Bình Yên, Dùi Chiêng, Tí, Sé lần lượt hiện
ra, lần lượt được nhìn thấy trên đường đi, được nhắc đến trên chuyến ghe
máy ngược sông Thu lên Hòn Kẽm như được tái hiện qua những câu thơ của
nhà thơ xứ này: Tường Linh.
Quế Lộc, chợ Thơm ngày xưa là vựa lúa
của cả vùng nhờ nhận phù sa sông Thu qua những mùa lụt bây giờ là những
soi bắp bạt ngàn đã thu hoạch chỉ còn trơ lại những gốc khô và những
cánh đồng hai bên đường còn trơ rạ, những nơi nào không thể trồng hoa
màu suốt từ đèo Le đi lên là màu xanh bạt ngàn của bạch đàn và keo lá
tràm, thứ nguyên liệu làm giấy, xẻ gổ 1x3 đóng thùng đựng hàng đã làm
thay da đổi thịt mọi vùng quê của Quế Sơn, Nông Sơn, Đại Lộc, Điện Bàn,
Hòa Vang… mà tôi đã biết từ nhiều năm qua.
Từ
Đà Nẵng, theo đường Hương An lên Quế Sơn đúng 80km thì đến bến đò Cầu
Treo Nông Sơn rồi thuê thuyền máy ngược dòng Thu Bồn với tốc độ trung
bình để ngắm cảnh.
Tôi cũng được nghe hai câu ca dao này:
Sông Thu bên lỡ bên bồi
Nữa trôi về biển, nữa xuôi về nguồn.
Bây
giờ đang là mùa nước cạn, dòng sông hiền hòa, nước lững lờ trôi, cảnh
“lỡ - bồi” hiện ra rất rõ và phong cảnh hai bên bờ sông tuyệt đẹp, trong
một lúc người ta bỗng dưng quên hết những ồn ào phố thị, những đua chen
áo cơm giành giật mà chỉ thấy hồn mình lắng xuống và hòa nhập với cảnh
hữu tình của sông nước, của núi đồi! Riêng tôi, cứ nghĩ về hai câu sau: Thương cha nhớ mẹ thì về/ nhược bằng nhớ kiểng nhớ quê thì đừng!
cứ như là một nhắc nhỡ cho những ai có ước muốn tìm về sinh sống vì nơi
đây quá nghèo, cuộc sống cơ cực và đồng tiền làm ra phải qua nhiều gian
khó nhất là đò giang cách trỡ. Mà có lẽ cũng đúng với vùng ven sông từ
Tí, Sé ngược lên vì đất đồi núi trung du khô cằn. Suốt dọc dài từ bến đò
Cầu Treo đi lên, tôi cố tìm câu trả lời bằng việc quan sát đồi núi
triền sông, nhà cửa thưa thớt thi thoảng có vài rẫy bắp, phần lớn còn
lại cũng là keo lá tràm và bạch đàn nhưng nhìn thấy những con trâu ra
sông tắm và uống nước, con nào cũng mập tròn như trái sim chín, vài
chiếc xe máy của khách theo thuyền cũng Air Blade, cũng Nouvo, tệ nhất
là Yamaha Sirius. Nên chăng chúng ta mừng cho đời dống cư dân nơi đây
khi bỏ qua ý tưởng đua đòi của họ?
Nghe
kể lại là những đêm trăng sáng mùa hè, mặt sông mượt mà như một tấm
thảm nhung, được đi thuyền trên sông hát hò, ngâm thơ, uống rượu với vài
người bạn tâm tình thì có thể sánh với niềm vui của Lý Bạch nhưng mùa
mưa, nước từ thượng nguồn đổ về, mực sông dâng cao có khi đến 3m cũng là
một đe dọa không cùng. Tôi cũng nhìn thấy ở anh tài công (lái thuyền)
lòng hiếu khách – không do kinh tế thị trường – mà do tâm tính hồn nhiên
và do chúng tôi chịu nghe anh tâm sự những hiểu biết về thơ về
nhạc, về đạo tâm, về nghệ thuật sống. Tôi đã ghi âm những câu thơ anh
ứng tác đọc tặng, những tâm tình và hoàn cảnh của anh, cũng có thể anh
là hậu duệ của những cư dân đường nước đã nói đến ở trên.
Chỉ
với đúng 12 giờ từ khi rời nhà (9h30 AM) đến khi về lại, vượt qua 160km
đi, về, gần 2hrs ngồi trên thuyền máy chưa kể thời gian dừng lại hỏi
đường, mua đố ăn thức uống và đón đưa những người quen biết đi cùng, chỉ
có thể ghi vội những cảm nhận của mình như kỷ niệm về một chuyến đi với
lời cám ơn vợ chồng các cháu Liên – Lâm đã cho tôi cơ hội này, cám ơn
anh Hùng – chị Lan, những người bà con và là đồng hành đã cung cấp cho
tôi nhiều thông tin thú vị về vùng đất mà tôi chỉ biết qua sách báo và
nghe kể lại.
* dân đường nước là từ chỉ những người từ quê theo ghe xuống vùng Vĩnh Điện, Hội An, ra Đà Nẵng buôn bán, sớm tiếp nhận nếp sống thành phố hơn những xã khác ở xa .
Thỉnh thoảng về lại quê hương đi thăm thú các nơi thì thật tuyệt :-)))
Trả lờiXóaVậy mà vẫn còn nhiều nơi chưa đến được dầu không xa đó bác. Ví dụ : nhà thờ cụ Huỳnh Thúc Kháng, núi Bạch Mã, núi Túy Vân (Huế), núi Thiên Ấn (Quảng Ngãi) nơi có mộ cụ Huỳnh.
XóaQuê hương là chùm khế ngọt
Trả lờiXóaAi cao thì hái được nhiều... keke...
Còn một dị bản nữa, câu sau là: "Ăn vào tưởng ngọt mà chua!" giao à!
XóaNhìn bức ảnh "Sông Thu bồn"của anh cảm thấy nao lòng :nơi đây ,tôi cũng có một thời gắn bó !
Trả lờiXóaCó thể về "thăm lại chiến trường xưa" được không anh HHP?
XóaĐã quá quen thuộc với những dòng sông miền Tây hiền hòa đục ngầu phù sa , lần ra Quãng Bình đi trên dòng sông Son , M thật sự cảm xúc khi ngắm màu nước xanh trong vắt in hình một dáng núi . Tiếc là M chưa đến dòng sông Thu Bồn lần nào
Trả lờiXóaCó lẽ MB cũng nên sắp xếp thời gian và tạo cơ hội để thăm những nơi này nhé.
Xóa